D Tech : FAST กล้องโทรทรรศน์วิทยุที่ใหญ่ที่สุดในโลก

FAST (Five-hundred-meter Aperture Spherical radio Telescope) เป็นกล้องโทรทรรศน์วิทยุขนาดใหญ่ที่สุดในโลกของจีน จานรับสัญญาณมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 500 เมตร หรือมีขนาดใหญ่เทียบเท่าสนามฟุตบอล 30 สนาม ตั้งอยู่อำเภอผิงถังในเขตปกครองตนเองเฉียนหนาน มณฑลกุ้ยโจว

นายเผิง ป๋อเฉิง นักวิจัยหอดูดาวแห่งชาติจีน กล่าวว่า การท่องเที่ยวตามสถานที่ทางวิทยาศาสตร์ได้รับความนิยมจากทั่วโลกมานานแล้ว เช่น หอดูดาวอาเรซีโบในเปอร์โตริโก (Arecibo กล้องโทรทรรศน์วิทยุที่มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางยาว 305 เมตร) ต้อนรับนักท่องเที่ยวปีละประมาณ 130,000 คน สร้างรายได้ไม่ต่ำกว่า 50 ล้านดอลลาร์สหรัฐ และยังเป็นสถานที่ถ่ายทำภาพยนตร์เรื่อง Golden Eye (พยัคฆ์ร้าย 007 รหัสลับทลายโลก ออกฉายในปี 2538) และเรื่อง Contact (อุบัติการณ์สัมผัสห้วงเวลา ออกฉายในปี 2540)

การเข้าชมหอดูดาว FAST นักท่องเที่ยวต้องปฏิบัติตามกฎระเบียบของสถานที่อย่างเคร่งขรัด อาทิ เขตปราศจากโทรศัพท์มือถือ เพื่อป้องกันมิให้สัญญาณวิทยุและสัญญาณแม่เหล็กไฟฟ้าจากกิจกรรมของมนุษย์ไปรบกวนการทำงานของกล้องโทรทรรศน์วิทยุ หากทำผิดกฎระเบียบจะถูกปรับสูงสุดไม่เกิน 100,000 หยวน นายเผิงได้กล่าวเพิ่มเติมว่า หากต้องการสัมผัสกับชีวิตที่ปราศจากมือถือและอุปกรณ์ไฟฟ้า หันตัวเองกลับสู่ธรรมชาติ และเพลิดเพลินไปกับ“ความเงียบสงบ”ลองมาท่องเที่ยวที่หอดูดาว FAST

FAST เป็นอุปกรณ์ทางดาราศาสตร์ ใช้บันทึกและวัดสัญญาณคลื่นวิทยุจากวัตถุท้องฟ้าและอวกาศที่ตามนุษย์ไม่สามารถมองเห็นได้ โดยสัญญาณจากอวกาศจะถูกรับด้วยจานรับสัญญาณและส่งเข้าสู่สถานีวิเคราะห์สัญญาณและแปลงเป็นภาพในรูปแบบที่เข้าใจได้ง่าย
และเป็นโครงการในสังกัดของ Chinese Academy of Sciences ตั้งอยู่บริเวณหุบเขาลักษณะคล้ายชามระหว่างเทือกเขา หรือที่เรียกว่า ภูมิประเทศแบบคาสต์ (Karst) ซึ่งมีลักษณะเป็นหลุมและเขาสลับกัน อยู่ทางทิศใต้ของมณฑลกุ้ยโจว ที่อำเภอผิงถังในเขตปกครองตนเองเฉียนหนาน ใช้งบประมาณการก่อสร้างประมาณ 1,200 ล้านหยวน
โดยมีจานรับสัญญาณเป็นแบบจานเดี่ยว มีพื้นที่ 250,000 ตร.ม. หรือมีขนาดใหญ่เทียบเท่าสนามฟุตบอล 30 สนาม ประกอบจากแผ่นสะท้อนคลื่นรูปทรงสามเหลี่ยมมากถึง 4,450 ชิ้น มีเส้นผ่านศูนย์กลาง 500 เมตร แซงหน้าแชมป์เก่าอย่างกล้องโทรทรรศน์ Arecibo ในเปอร์โตริโก ซึ่งมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 305 เมตร กลายเป็นกล้องโทรทรรศน์แบบจานเดี่ยวที่ใหญ่ที่สุดในโลก
และจุดเด่นของ FAST อยู่ที่จานรับสัญญานที่มีขนาดใหญ่ และแผ่นสะท้อนคลื่นรูปทรงสามเหลี่ยม ซึ่งแต่ละแผ่นสามารถปรับมุมให้ได้องศาการรับคลื่นที่มีความละเอียดในระดับ 1 มม. เพื่อให้สามารถรับสัญญาณจากมุมที่แตกต่างกัน โดยนักวิทยาศาสตร์คาดว่า FAST จะสามารถจับสัญญาณคลื่นวิทยุที่มีต้นกำเนิดได้ไกลถึง 13,700 ล้านปีแสง (Light-year หน่วยวัดระยะทางในทางดาราศาสตร์ โดย 1 ปีแสง มีค่าประมาณ 9.46 x 10¹² กม.) และเชื่อมต่อกับ Supercomputer ที่มีความสามารถในการคำนวณและประมวลผลได้รวดเร็ว
การสร้างกล้องโทรทรรศน์วิทยุขนาดยักษ์มีข้อจำกัดเรื่องทำเลอย่างมาก เพราะต้องสร้างในพื้นที่ที่เป็นแอ่งตามธรรมชาติ ทั้ง FAST และ Arecibo ต่างสร้างขึ้นในหลุมคาสต์ขนาดใหญ่ แม้ที่ตั้งของ FAST จะอยู่ห่างไกลเมืองใหญ่ แต่ก็ต้องย้ายชาวบ้านราวหมื่นคนออกจากรัศมี 5 กม. เพื่อป้องกันมิให้สัญญาณวิทยุจากกิจกรรมของมนุษย์ไปรบกวนการทำงานของกล้องฯ เช่น เตาไมโครเวฟ โทรศัพท์ไร้สาย และรีโมตควบคุมประตูโรงรถ เป็นต้น

ศักยภาพของ FAST จะทำให้นักวิจัยและนักวิทยาศาสตร์สามารถจับสัญญาณวิทยุจากนอกโลก รวมถึงสัญญาณสิ่งมีชีวิตจากดาวเคราะห์ดวงอื่นๆ ที่โคจรอยู่ท่ามกลางดาวเป็นล้านดวง รวมทั้งระบบสุริยจักรวาลอื่น ซึ่งจะทำให้มนุษย์เข้าใจจักรวาลและค้นหาสิ่งมีชีวิตนอกโลกบนดาวดวงอื่นได้